7. juli, Dan ustanka u Srbiji, ostaje neprolazni spomenik hrabrosti i odlučnosti srpskog naroda u suočavanju s teškim izazovima okupacije tokom Drugog svetskog rata.
Nakon brzog i intenzivnog Aprilskog rata, u kojem je jugoslovenska vojska doživela poraz, a vlada izbegla iz zemlje, okupacione sile su podelile teritoriju Jugoslavije među sobom. Na većem delu teritorije formirane su kvislinške tvorevine – Nezavisna Država Hrvatska (NDH) i Srbija, koja je bila pod nemačkom okupacijom.
Dok je NDH brzo preuzela vlast spremna na saradnju sa fašizmom, u Srbiji je nemački okupator postepeno uspostavio strogu kontrolu nad administracijom i formirao upravno-kvislinški aparat.
Njihov glavni cilj bio je održavanje reda i kontrole u okupiranoj zemlji, a nakon napada Nemačke na SSSR, pojačane su i antikomunističke aktivnosti okupatora i saradnika.
Nakon napada na SSSR, komunistički pokret u Jugoslaviji se povukao još dublje u ilegalu, dok su istovremeno intenzivirane akcije za organizaciju otpora protiv fašističkih okupatora.
Cilj je bio boriti se protiv okupatora u sopstvenoj zemlji, izražavajući solidarnost sa Sovjetskim Savezom.
Komunisti su računali na podršku SSSR-a u svojoj borbi. U početku se očekivalo da će SSSR pružiti podršku komunistima u okupiranim zemljama, ali su ustanci u tim oblastima više trebali biti simbolička podrška Sovjetskom Savezu.
Nakon 22. juna 1941, postojeća ilegalna mreža komunista je dodatno proširena, što im je omogućilo da brzo organizuju prve boračke jedinice za otpor okupatoru. Formirane su manje čete, uglavnom sastavljene od komunista i njihovih simpatizera, koje su se povukle u šume i brda, spremne za početak opšteg ustanka.
Odluka o početku ustanka doneta je 4. jula 1941. u Beogradu (Dan borca), a njena realizacija započela je 7. jula tokom narodne svetkovine u Beloj Crkvi.
Na tom narodnom skupu, predstavnici partizanske čete Valjevskog odreda, predvođeni komandirom Mišom Pantićem i političkim komesarom Žikicom Jovanovićem Špancem, pozvali su okupljene građane na ustanak protiv okupatora i njegovih unutrašnjih saradnika.
Žikica Jovanović Španac
Kada je saznanje da su se komunisti pojavili naoružani u Beloj Crkvi stiglo do okupacionih snaga, došlo je do sukoba u kojem je Žikica Jovanović Španac usmrtio dvojicu kvislinških žandarma. Ovaj događaj je označio početak ustanka naroda Srbije protiv fašizma.
Nakon oslobođenja Jugoslavije, akcija Rađevačke partizanske čete je proglašena Danom ustanka naroda Srbije.
Ova godišnjica je označila hrabrost i odlučnost onih koji su stali u odbranu svoje zemlje. Ovaj dan je postao simbol solidarnosti i otpora, podsećajući nas da se čak i u najtežim vremenima može pronaći hrabrost za borbu za pravdu i slobodu.
