Na današnji datum, kao Dan ustanka u Crnoj Gori, 13. juli 1941, pod vođstvom Komunističke partije Jugoslavije, narod Crne Gore se uzdigao protiv fašističkog okupatora i domaćih izdajnika, označavajući najznačajniji ustanak u porobljenoj Evropi.
Ustanak je započeo 13. jula 1941, gotovo istovremeno s formiranjem proitalijanske crnogorske vlade. Ustaničke formacije su, koristeći iznenađenje, iznenadile italijanske snage, nanoseći im velike gubitke i preuzimajući kontrolu nad mnogim delovima Crne Gore.
Iako prvobitno planiran u manjem obimu, ustanak je brzo poprimio karakter opštenarodnog ustanka, okupljajući oko 30.000 ljudi. Ustanici su uspeli da razbiju i zarobe dosad najveći okupatorski garnizon u porobljenoj Evropi, koji je brojao oko 1000 italijanskih vojnika i starešina.
Nemački napad na SSSR dao je dodatni podstrek ustanicima.
Italijanske snage su brzo odgovorile pokretanjem tzv. julske ofanzive, koristeći svoju tehnološku nadmoć da preuzmu kontrolu nad delovima crnogorske teritorije, nanoseći ustanicima gubitke i sprovodeći represalije nad lokalnim stanovništvom.
Ustanak je krajem jula i početkom avgusta suzbijen uz intervenciju šest italijanskih divizija, ali od septembra je usledila obnova partizanskih odreda od preostalih ustanika.
Iskrcavanje podmornice kod Petrovca
Dana 20. septembra 1941, britanski oficir Bil Hadson je iskrcan iz podmornice kod Petrovca. Njegova misija je prihvaćena od strane partizanskih jedinica koje su ga pratile do Glavnog štaba Crne Gore, Bake i Sandžaka u selu Radovce, u planinskom području Piperi, nekoliko kilometara severno od italijanske komande u Podgorici.
Hadson je izvestio britansku komandu da postoje manje naoružane grupe svuda u okolini, koje ukupno broje oko pet hiljada ljudi. U telegramu upućenom SOE-u u Kairu 10. oktobra, Hadson izveštava o „slobodnim narodnim trupama Crne Gore“, čiji je štab smešten u Radovcu:
„13. jula je započeo gerilski rat koji se brzo pretvorio u revoluciju širom Crne Gore…
Ovaj rat odražava nameru narodnog oslobađanja i povezan je s drugim gerilskim akcijama u Jugoslaviji. Ovaj pokret proizilazi isključivo iz organizovanih antiokupacionih trupa koje broje 5000 ljudi i očekuje se da će se broj povećati na 80.000 u slučaju šire revolucije. Organizacija crnogorske vojske je dobro postavljena. Pripreme za nove akcije su u toku.“
U vreme SFRJ, 13. juli je obeležavan kao Dan ustanka naroda Crne Gore.
Povodom ovog dana, čestitke se upućuju borcima Drugog svetskog rata, SUBNOR-u, antifašistima, našim članovima i svim građanima. Srećan Dan ustanka Crne Gore i njenog naroda protiv fašizma!
